Сеть публичных библиотек Вилейского района
Наш адрес: г. Вилейка, ул. Советская, 25. Тел. (8-01771) 5-56-56
E-mail: biblio@vileyka.gov.by

Архивы рубрики ‘Жыццё і творчасць’

Ад Саюза беларускіх пісьменнікаў

7 студзёня 1997 г. на 83-ім годэе жыццця памерла паэтэса Гэнна Ноеік.

Ганна Аляксееўна Новік нарадзілася 25 сакавіка 1914 года ў горадзе Аўгуставе (цяпер Польшча) у сям’і каваля. Дзяцінства правяла на Вілейшчыне. У 1932 годзе скончыла 7 класаў. Працавала наймічкай, была ў лагеры для беспрацоўных пад Варшавай, удзельнічала ў нацыянальна-вызваленчым руху Заходняй Беларусі, неаднаразова падвяргалася рэпрэсіям, сядзела ў турме.У час Вялікай Айчыннай вайны – партызанская сувязная. У мірныя дні працавала старшынёй калгаса, старшынёй сельсавета.

Узнагароджана ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені і медалямі.

Свае першыя вершы Ганна Новік надрукавала ў 1937 годзе. З-пад яе пяра выйшлі зборнік вершаў “Мае вёсны”, аповесць “Другая сустрэча”, у перыядычным друку выступала з нарысамі і апавяданнямі.

Пайшоў з жыцця чалавек няпростага жыццёвага лёсу, таленавіты аўтар, чулы таварыш – Ганна Новік. Памяць пра яе застаецца ў сэрцах тых, хто ведаў яе.

Саюз беларускіх пісьменнікаў

Share

П. Вайда

Прачытаўшы верш Ганны Новік «На суботніку», хочацца сказаць, што сапраўды сучасны верш:

Ці заробім мы сяляне

На канторы і РАПА?

На такое ўтрыманне,

Каб начальнік не прапаў?

Ці не лішняе начальства

Напладзілі ў тыя дні?..

Правяраюць вельмі часта,

Толькі помачы – ані.

За чыімі хто плячыма

Адсядзеўся ў гэты час?

I якімі ён вачыма

I цяпер глядзіць на нас?!

Ганна Аляксееўна піша вершы аб сучасным жыцці нашага народа, аб тых памылках, якія дапусцілі раней.

«Ці не лішняе начальства напладзілі ў тыя дні?».

Мне падабаецца, што Ганна Аляксееўна Новік бярэ на калючкі начальнікаў. Начальнік ездзіць на дзяржаўнай машыне, дзяржаўны шафёр і бензін. Пальцам махнуў – тут яму ўсё: і машына, і прадукты, і кватэра – жыві ды годзе. Патрэбна перабудова.

Я хачу пажадаць Ганне Аляксееўне Новік добрага здароўя, плённай працы на карысць нашай дзяржавы.

П. ВАЙДА

Share

М. Кунавіч

На свет прынёс цябе не чорны бусел,

А белы бусел – з Беларусі.

Узгадавала хата беларуса-каваля –

Не польсвая зямля.

Ты з кужалю снавала свае кросны…

Не ў хаце, а ў турме, у маладыя вёсны.

Але заўжды была ты аптымістка –

У сэрцы камуністка.

Варонічы – такая вёска ёсць лясная.

У час вайны – ты сувязная.

Пасля вайны – зноў актывістка –

Бандыты білі камуністку…

Аб гэтых страшных, страшных рэчах

Чытаў я ў аповесці «Сустрэчы».

«Хацела б песні ўсяго свету

На луг засмяглы пераліць»,

Чытаю верш «Маё жаданне»…

Паверце, сэрца мне баліць.

Ды кожны раз, як выступаеш,

Нас аптымізмам зараджаеш.

Мы дзякуем за ўсе парады

Сустрэчы новай з Вамі рады.

Мікола КУНАВІЧ

Share

М. Гайдук “Раскватаруйся ў маёй душы”

Калі віхура ранняшняга дня

I тых адкіне, з кім жыла дагэтуль,

I застануся, як калісь, адна,

На паўдарогі да абранай мэты –

Раскватаруйся ў маёй душы,

Займі сабой усе яе пакоі,

Пачуццё адзіноты заглушы,

Дапамажы забыцца пра такое.

Гэта ўрывак з аднаго з вершаў нядаўна памерлай паэткі Ганны Новік, чыё жыццё, звязанае з Вілейкай і Вілейшчынай было прыкладам для нашых землякоў. Нарадзіўшыся перад самым пачаткам Першай сусветнай вайны Ганна Новік зведала лёс парабчанкі, падпольшчыцы ў часы панавання дэфензівы, вайну з фашызмам, выклікі ў “органы” пасля вайны…

І ўсё сваё жыццё яна перш за ўсё была паэтам. Перад самай смерцю пабачыў свет яе другі сціплы зборнічак вершаў “Мая Вілейшчына”. Зусім нядаўна гэта кніга была перавыдадзеная і сёння яе можна набыць у кіёсках Белсаюздруку Вілейкі. Разгарнуўшы старонкі зборнікі, можна сапраўды раскватаравацца ў душу паэта, прайсціся вёрстамі яе нялёгкага жыцця.

У мінулым часе пра Ганну Новік гаварыць цяжка. Яшчэ, здаецца, учора яе нетаропкую постаць можна было бачыць на вуліцах Вілейкі. Да самага апошняга дня, нават прыкаваная цяжкай хваробай да ложка яна змагалася за жыццё, за права пісаць вершы:

Спыніся, восень. Пачакай хвіліну,

Не абрывай апошнея лісцё,

Дазволь успомніць мне сябе дзяўчынай,

Адтэрмінуй для кветак небыццё.

Паэт працягвае сваё жыццё ў вершах. Пакуль яго слова патрэбна чытачу, небыццё не настане.

Мікола ГАЙДУК

// Рэгіянальная газета. – 1997. – 20 кастр.

Share

М. Мікуліч “Нашы грудзі напоўнены жарам”

Летась споўнілася дзевяноста гадоў з дня нараджэння і сем з дня смерці вядомай беларускай паэтэсы Ганны Новік (1914-1997). Яна брала актыўны ўдзел у заходнебеларускім нацыянальна-вызваленчым руху, за што неаднойчы адбывала зняволенне ў польскіх турмах, была дэпугатам Народнага сходу Заходняй Беларусі. Падчас вайны Г. Новік з’яўлялася партызанскай сувязной, а ў пасляваенны перыяд да выхаду на пенсію па стане здароўя працавала спачатку старшынёй калгаса, а пасля сельскага савета на Вілейшчыне, у палітаддзеле Будслаўскай МТС, вучылася ў Мар’інагорскім сельскагаспадарчым тэхнікуме. На працягу ўсяго жыцця яна пісала вершы, а таксама апавяданні, нарысы, аповесці, паэмы, друкавалася ў часопісах “Беларускі летапіс”, “Калоссе”, “Шлях моладзі”, “Беларусь”, “Полымя”, газетах “Вілейская праўда”, “Літаратура і мастацтва”, “Савецкі селянін” і інш.

А як пачынаўся творчы шлях паэтэсы? Якімі былі яе першыя крокі ў літаратуры?

Ганна Новік пачала выступаць у друку ў канцы 30-х гадоў. Як і шмат хто з заходнебеларускіх паэтаў, яна ішла ў літаратуру пад дабратворным уплывам асобы і духоўна-мастацкіх пошукаў Максіма Танка. Менавіта ён заўважыў і падтрымаў першыя паэтычныя спробы Г. Новік і стаў яе дарадцам і апекуном на доўгія гады.

Талент Г. Новік гартавалі дужа суровыя абставіны грамадскага жыцця і асабістага лёсу, паэтэса расла і выхоўвалася ва ўмовах беспрасветнай беднасці і галечы, штодзённага клопату пра кавалак хлеба, цяжкай фізічнай працы. Яе вершы выяўлялі складанасць і драматызм заходнебеларускай рэчаіснасці, народна-вызваленчай барацьбы, раскрывалі ўнутраны свет маладой падпольшчыцы, якая, нягледзячы на вобыскі і арышты, пераслед «апекуноў» ад дэфензівы, была аддадзена ідэалам свабоды, адстойвала сацыяльную справядлівасць і чалавечую годнасць, верыла ў вызваленне. Паэтэса імкнулася складаць такую песню.

Каб моладзь, старыя, усе, хто жыве тут,

Браў гарт з яе слоў,

Хоць сцежкай вузкаю упарта да мэты

Заўсёды ішоў.

Каб песню любілі на полі, у хатцы,

Ічуліўсе,

Што з ёю не сорам за долю змагацца,

Бо сілу нясе.

                                                 («Мае песні»)

Эмацыянальна-вобразны свет паэзіі Г.Новік звяртае на сябе ўвагу свежасцю ўспрымання з’яў і працэсаў, рамантычнай узвышанасцю, насычанасцю, пачуццёвым зместам. Суб’ектыўна-лірычнае пераважае ў ім над аб’ектыўна-выяўленчым. Напрыклад, у творы «Не дыхнуць бы вершам…» перажыванне паэтэсы разгортваецца на аснове балючага асэнсавання адвечных клопатаў і праблем беларускай вёскі, асаблівасцей народнай нядолі, гістарычнага лёсу беларусаў, адчування значнасці духоўна-сацыяльнага патэнцыялу, маральнай энергетыкі, якія прытоены ў працоўным сялянскім асяроддзі.

Тонкі лірыка-драматызаваны пачуццёвы струмень пранізвае паэтычныя радкі, вядзе за сабою думку і апісанне, якое выконвае залежную ролю, падпарадкоўваецца раскрыццю душэўна-псіхалагічнага свету лірычнай гераіні. Ён збірае іх у адзінае цэлае, фарміруе твор.

Рамантычны характар светаадчування абуджаў фантазію Ганны Новік, актывізаваў яе мысленне, думку і пачуццё. Паэтэса імкнулася пераадолець шматлікія сацыяльныя абмежаванні і забароны, пазбавіцца праблем і супярэчнасцей рэчаіснасці, шукала шляхоў свабоднага развіцця асобы, выяўлення яе духоўнага зместу, лунала на крылах мары, парываючыся ў нязведанае, да высокіх ідэалаў праўды і гармоніі, дабра і шчасця.

Г. Новік зыходзіла з таго, што «Доля не прыйдзе з імшою нядзельнай, Дождж яе з хмар не зліе» («Вёсцы»). Яна прапаведавала рух, дзеянне, сцвярджала рамантычную энергію ўздыму, палёту, ахвярнасць змагання. У вершы «Мая рада» паэтэса заклікала свайго таварыша па барацьбе вызваляць «свой дух» «Ад штодзённых клапот» і ляцець туды, куды «не ўсе далятаюць». «За свабодны ўзлёт і за вольную думку аб працы, – казала яна, – Сёння толькі муры, краты, путы і дрот… // Каб зламаць гэта ўсё і свабодна ўздыхнуць, // Трэба ўзлёты маёвымі днямі…». Слова паэтэсы дыхала тэмпераментам, у ім адчуваліся гарт душы, характар, сіла духу. «Нашы грудзі напоўнены жарам, // Распаліў бы граніты і сталь, – чытаем у вершы «Не на тое», – Загарэліся б воды пажарам, // Растапілі б сняжыстую даль».

Маючы на ўвазе легпшыя вершы Ганны Новік «Скрыпяць вароты», «Мае жаданні», «Брату ў дарозе», «Развітанне», Р. Бярозкін, несумненна, абгрунтавана заўважаў: «Народжаныя самымі тыповымі, сацыяльна значнымі перажываннямі, гэтыя вершы з’яўляюпца разам з тым і творамі індывідуальнай паэзіі, бо ў іх відзён тэмперамент паэта, які ўмее гаварыць за многіх».

Мікуліч, М.

// ЛіМ. – 2005. – 15 ліп.

Share

У. Весялуха “Нястомнасць”

Ганне Новік

Жыццё пражыць — не поле перайсці.

Ваш шлях жыццёвы сведчанне таму:

Спазнаўшы наймічкі нялёгкі лёс,

Прайшлі праз дэфензіву і турму.

Калі шугала полымя вайны,

Настаў нялёгкі ліхалецця час,

Вы на пярэднім краі зноў былі,

Бо думалі не пра сябе, пра нас..

I ў мірны час нялёгка Вам было

(Ды Вы не зналі, як магло б інакш):

Зноў там, дзе больш за ўсё недастае,

Дзе больш за ўсё патрэбен вопыт Ваш.

…I сёння Вы таксама ў страі,

У гушчыні жыцця, сярод людзей –

Дарадчык і нястомны працаўнік,

I праваднік найноўшых усіх ідэй.

Жыццё пражыць – не поле перайсці.

I цяжкасці, і радасці былі.

 Калі б прыйшлося зноўку ўсё пачаць,

Упэўнены: інакш Вы не змаглі…

Уладзімір ВЕСЯЛУХА

Share

В. Савіцкі “Падарунак прэзідэнту ад партызана звуліцы Партызанскай”

Ганне Аляксееўне Новік восемдзесят два гады. Значную частку жыцця “адбаярыла” за мужыкоў — 6ыла старшынёй калгаса, сельсавета, памочнікам начальніка МТС. Пазней рабіла на больш жаночых” пасадах ў аддзеле адукацыі, мясцовай газеце. I ўвесь час пісала вершы. Апошнія радкі склала тры гады таму.

Колькі напісана – дакладна не падлічыць. Недзе каля трох соцень твораў на польскай і беларускай мовах. Выдадзена некалькі зборнікаў з яе вершамі. Адзін з іх – “Мая Вілейшчына” – Ганна Аляксееўна даслала ў падарунак прэзідэнту Лукашэнку. Яшчэ адзін экземпляр – мітрапаліту Філарэту. Проста як чалавеку. Бо з рэлігіяй так і не наладзіліся адносіны. У школе вучылі духоўныя песні. Нават запісалі дзяўчыну Ганулю ў царкоўны хор, ды выкрэслілі – “Бог таленту не даў”. Спачатку хрысцілася, як праваслаўная, потым стала каталічкай. Быў час, здароўем усё цікавіліся баптысты.

Сэнс жыцця Ганна Аляксееўна шукала ў барацьбе.

У дваццаць трапіла за краты вілейскай турмы. Прысуд – 12 гадоў пазбаўлення волі за прапаганду аддзялення Заходняй Беларусі ад Попьшчы – на крыжы чапляла чырвоныя сцягі.

У Другую сусветную выратавала дваццаць яўрэяў. Праз пяцьдзесят гадоў грамадзянін Ізраіля рабіў запыт праз Чырвоны Крыж, ці жыве яшчэ тая жанчына з вёскі Варонічы, што зберагпа яму жыццё.

…Былую партызанку пасялілі на вуліцу Партызанскую. У чыстую, утульную аднапакаёўку часцяком прыходзяць сацыяльныя, медыцынскія работнікі. Усе яны адзначаюць сціпласць жанчыны (за дзяржаўны кошт, да прыкладу, можна назапасіць бульбы, але Ганна Аляксееўна больш торбачкі не возьме – каб астатнім пенсіянерам-інвалідам хапіла).

У пакоі на паліцах шмат мастацкай літаратуры. Для паэткі ўсе аўтары любімыя: “Ні з кім не хачу спрачацца. Добрыя мастакі”. У яе жыцці дастаткова было выпрабаванняў і страт – пахавала мужа, сына, перанесла два інсульты. Але не згасла жыццё ў вачах. Толькі баліць час ад часу хворае сэрца.

“Ратуючы цябе,

я падаю на дно…

Даруй мне гэты грэх

святой сляпой любві.

Навошта мора мне

і сонца заадно,

Калі пакінуць

прыстань караблі”.

Так, жанчыне за восемдзесят, хварэе, адзінокая. I ўсё ж, здаецца, шчаслівая.

Васіль САВІЦКІ.

// Рэгіянальная газета. – 1996. – № 32.

 

Share

В. Палікарпаў “Жыве ў Вілейцы паэтка”

На ціхай Піянерскай вуліцы Вілейкі жыве паэтка Ганна Новік. У сакавіку ёй споўнілася 80 гадоў: яна з таго славутага мужнага пакалення барацьбоў нацыянальна-вызваленчага руху Беларусі, з якога выйшлі М. Танк, М. Машара, В. Таўлай, М. Васілёк, П. Тарас.

Кажуць мне людзі, што жыццё – не матка,

Кажуць мне людзі, маладосць, як кветка,

Кажуць, мінае яна, як пагода,

А мне не шкода!

Усё жыццё Ганны Аляксееўны Новік звязана з Вілейшчынай: дзяцінства – у сям’і каваля – прайшло ў вёсцы Варонічы, у Куранцы скончыла сем класаў. Тут яна ўсвядоміла сябе беларускай, пачала пісаць вершы, якія друкаваліся ў часопісе «Шлях моладзі», вяла патрыятычна-асветніцкую працу сярод вясковай моладзі, пазнала арышты і катаванні ў Вілейскай турме. Пасля 1939 года яна працавала ў Куранецкім райпа інспектарам, а ў час вайны была партызанскай сувязной.

У пасляваенныя гады Ганна Новік працавала старшынёй калгаса, сельсавета, і ў палітаддзеле МТС. Не было магчымасці займацца творчасцю – не хапала часу, але ў перыядычным друку зрэдку з’яўляліся яе апавяданні, нарысы, абразкі, а ў часопісе «Полымя» (№ 11, 1979г.) апублікавала фрагменты аповесці “Другая сустрача”. У І96І годзе выйшаў у свет першы і пакуль што адзіны зборнік вершаў “Мае Вёсны”.

Сціплы і шчодры сэрцам чалавек, Ганна Аляксееўна актыўна ўдзельнічае ў культурным жыцці Вілейкі. Як і ў маладыя гады, яна сярод творчай моладзі: “Крочу з часам у нагу…”. Яна “абавязковы” аўтар літаратурнай старонкі раённай газеты “Шлях перамогі”, дзверы яе гасціннаен кватэры заўсёды адчынены.

Мне кажуць, я не адзінока,

Бо аж да гэтае пары

Па ўсёй Вілейшчыне навокал

I аднадумцы, і сябры.

Як кажуць у нас у святочныя, юбілейныя дні: Сто гадоў Вам, дарагае Ганна Аляксееўна! Сто летаў!

Валеры ПАЛІКАРПАЎ

// Наша слова. – 1994. – 20 крас.

Share

А. Зайцава “Абуджала душу”

Мне з ёй было ўтульна.

Яна адышла… I ад мяне як бы адарвалі кавалачак прыроды, кавалачак чыстай душы.

Я яе даўно ведала завочна, я чытала яе вершы ў раённай газеце.

Ганна Аляксееўна некалькі разоў была ў нас дома, прыходзіла на сямейныя святы, чытала свае вершы, апавяданні.

Яна заўсёды цікавілася маёй урачэбнай работай, маімі дзецьмі, унукамі.

Я таксама заходзілася да яе дадому ў Вілейцы, некалькі разоў была ў Варонічах, дзе яна раней жыла.

Адзінага сына – Лёшы – ужо не было ў жывых. На гадавіну яго смерці ў красавіку 1979 года ўсе сябры Ганны Аляксееўны хадзілі на могілкі, а потым памянулі памёршага за сталом па хрысціянскаму звычаю. Калі ён памёр, Лёшу было толькі 33.

У пачатку нашага знаёмства Ганна Аляксееўна была стрыманай, нягледзячы на ўсе беды, слёз не пускала, трымалася стойка. Потым, з узростам, стала больш эмацыянальнай. Няпрошаная слёзка не-не ды і пакоціцца з куточкаў вачэй. У яе такая шчака мяккая, рука невялікая. I цяжка ўявіць, што гэтымі рукамі яна рабіла ўсю мужчынскую работу ў вёсцы.

Ганна Аляксееўна вельмі любіла прыроду. Сад у яе быў заўсёды дагледжаны, яна сама рабіла прышчэпкі на дрэвах. Вельмі ўжо любіла яна сваю яблыню “цыганку”, а яблыкі называла “цыганы”. А яны цёмна-чырвоная, доўга захоўваліся зімой. Частавала яна мяне гэтымі яблыкамі.

Да пераезда ў Вілейку Ганна Аляксееўна забяспечвала сваіх аднавяскоўцаў медыкаментамі. Брала іх пад справаздачу ў Вілейскай аптэцы. Вельмі ўдзячныя былі ёй людізі, асабліва старыя.

Тут, у Вілейцы, кожны яе дзень нараджэння адзначалі яе сябры ў яе кватэры. Душой яна не старэла і нават у сталыя гады пісала так: “Пусть лицо озаряет улыбка, даже если седины, как снег, возраст – это, ей Богу, – ошибка, если молод душой человек”.

Мне падабаеца яе лірычная паээія. Як лёгка яна чытаецца, як ад душы напісана!

Яна – жывая гісторыя жыцця нашага краю. Гэта і вучоба, дзіцячая праца ў багатых, членства ў Камуністычнай Партыі Заходняй Беларусі, турма, Вялікая Айчынная вайна і партызаншчына. Затым пасляваеннае будаўніцтва, арганізацыя калгасаў, МТС. Усюды прымала актыўны ўдзел Ганна Аляксееўна. Яна шмат ведала і магла доўга расказваць. Яе часта запрашалі ў школы, вучылішчы, на сустрэчы з моладдзю.

Сіл у яе станавілася меней, а жыццё ў вёсцы патрабавала фізічных намаганняў. Стала яна жыць у Вілейцы, па вуліцы Піянерскай, у аднапакаёвай кватэры. Часта прыходзілі да яе сябры і проста знаёмыя. У дзень яе васьмідзесяцігоддзя 25 сакавіка 1994 года прыйшлі яе павіншаваць многія людзі. Сярод іх была і я. Прынеслі Ганне Аляксееўне вялікі торт, пілі чай. А яна да гэтага часу ўжо перанесла інсульт. Я прапанавала, каб работнікі бібліятэкі прыходзілі да Ганны Аляксееўны і з яе слоў запісвалі яе аўтабіяграфію. Гэта аўтабіяграфія надрукавана на першых старонках выпушчанага зборніка вершаў.

У 1991 годзе Ганна Аляксееўна наведала студыю, дзе працаваў Эдуард Уладзіміравіч Мацюшонак. Ён паказаў ёй свае работы, карціны, яны пагаварылі і зацікавіліся адзін адным. Ганна Аляксееўна ў маладосці добра малявала, гэта мастацтва было ёй блізкім, і яна напісала нарыс пра маладога мастака Эдуарда Мацюшонка. Эдуард Уладзіміравіч хацеў напісаць яе партрэт, але не мог уявіць, як гэта зрабіць. Я прынесла яму ўрыўкі з яе аўтабіяграфіі. Некалькі сеансаў пазіравання – і партрэт быў. гатовы. Стаіць жанчына з кнігай у адной руцэ, а другой лашчыць каласы жыта. За спіной – усё яе жыццё ўвасабляе чорна-чырвонае полымя.

Гэты партрэт быў на персанальнай выставе мастака ў жніўні 1992 г.

Не верыцца, што Ганны Аляксееўны Новік няма разам з намі. Я думала, што яна будзе заўсёды, як неба, як лес, як вёска.

Прыйшла новая вясна. Але ўжо без яе.

Аля ЗАЙЦАВА

Share

К. Дубовік “Светлай памяці Ганны Аляксееўны Новік”

   ГАННА НОВІК

(паэма)

І

Кірзовы абутак – жыцця бы адбітак.

Штаны-галіфэ, ды кашуля пад стаць,

Ды славай, бы лаўрам жыццё апавіта,

Здзіўленне бы цуд – змагла сілы дзе ўзяць?

Не песціла маці, не песціла доля.

Жыццё як жыццё, быў пад Польшаю край.

Яе ж з маладосці так вабіла воля.

Пытанне: як жыць? Тут сама выбірай.

I выбрала шлях, бы жаночую долю.

I з марай, бы з любым, пайшла да вянца.

Паветрам уздыхнула, адчуўшы ту волю,

Здавалася, шчасцю не будзе канца.

Ды толькі так мроілась у марах юнацкіх.

Та моладзь – краіны адзінай сыны.

Фундзіва, турма… у абдымках “шляхецкіх”

Крывавыя, жорсткія бачыла сны…

Допыт за допытам: “Што пані мове?

Не згодна з парадкам? Дык вось атрымай…”

Вугал стала… бы дзікунства застолле.

Вока.., калена… “Край любы, бывай!..”

Вадой адлівалі, ды сонейка мала…

I крок запаволіўся… сэрца нудзіць.

Але ачуняла, бо вера трымала.

“Хай лепей магіла, у няволі чым жыць”.

I мова адкрылася. Сэрца пачуцці

Чысцюткай вадзіцай святою бруяць.

I словамі вершаў, што сэрцам адчула,

Змагла недамоўленасць многіх сказаць.

Так вёсны павенчаны з вёснамі справы.

Вясной нарадзілася – нібы вясна.

Лікуй родны край, ды бярыся за справу,

Бо воля табе барацьбою дана.

ІІ

Гады, бы ўзорны рушнік вышываны

Здаецца, ажурны ўзор без канца,

Жыццё для вялікае мэты нам дана,

Той нібы рушнік, з чым ідуць да вянца.

Вось так абручыліся сцежкі-дарогі

3 Ганніным лёсам, дзівоснай судзьбой.

Бо край свой Вілейскі любіла да змогі,

У імя яго – ахвяравала сабой.

Змагалася справай, душою і словам,

Змагалась на той і на гэтай вайне.

Ламалася ўсё – будавала нанова.

Тым лёс прадракала сабе і табе.

Лячыла, вучыла, вяла, кіравала,

Бо верыла ў партыю, любы народ.

I вершы бы песні наўкола спявала.

Іх кладзезь усё множыўся з года ў год.

Так шчырай сяброўкаю стала народу.

За словам-парадаю – з вераю йшлі,

I словам надзею дарыла, свабоду,

І ў вершах адказы бы кветні ўзышлі…

“О, вёсны мае!:. Мае вёсны-жывіце,

Вам першаю лаетаўкай быць у жыцці;

Поспех і творчую славу нясіце,

Дапамаглі творчы шлях свой знайсці”.

Вершы – душы веснавая пуціна,

Ад мрояў-задумак – заторы душы.

I хлынула хваля пачуццяў, лавіна…

А словы людскія бадзёраць: “Пішы!..

Пішы аб усім, наша любая Ганна!”

I слёзы, бы знічкі, над кожным радком.

Пісала бы ў працы – натхнённа, старанна.

Даў лёс ёй за гэта не мала гадкоў.

Ужо, надалей, пры жыцці, ледзь паспелі,

“Мая Вілейшчына” – зборнік другі.

А зорныя думкі коласам спелі…

Ды зноў лад у краіне зусім не такі.

Але не здавала пазіцый упарта.

Цвярдзіла зацята: “То не вясна…

I з ёю спрачацца было так не варта:

Бы Ванга адчула… Краіна не та.”

“Не тая патрэбна, – казала, – указка”,

Бо розным раскладам спазнала цану.

Таму разумела, жыла што не ў казцы,

Бо бачыла сзрцам збалелым ману.

I што б ні казалі – нарэшце ўсім воля.

Вось рынак – здабыткаў нясе закрама.

Не верыла ў казкі тых словаў ужо болей.

Не верыла. Ведала, бо не здарма…

Сядзела ў турмах, жыла за мяжою,

Вярнулася ў блізкі і родны свой кут.

Варонічы – кожнай хвілінай з табою,

Бо ты нарадзілася й вырасла тут.

Бо працу спазнала і ўсім спачувала,

Хто хлеб зарабляў ад сахі і касы.

Народу ты песні і гімны складала,

Не дзеля прыгожага слова-красы.

ІІІ

Была ў барацьбе непахіснай і мужнай.

Адзенне – саладата, душой – бы дзіця.

Сяброўкай, жанчынай – гасціннай, радушнай.

Аскетычна адносілася да жыцця.

У пакоі – шмат кнігаў, папераў паліцы.

Заместа іконы – прыёмнік маўляў.

Ложак ды стол. Хлеба край пракарміцца.

Свой вопыт жыццёвы ёй моцы даваў.

Спазнаўшы ліхое – не патрабавала.

За іншых прасіла, а не за сябе.

 Жыццё, як і творчасць, народу аддала,

Няма колькі год – нібы сёння жыве.

За праўду жыццёвую білась бяскроца,

Народу каб воля і праца была.

Верыла, шчасце заззяе бы сонца,

Змагалась за гэта і гэтым жыла!

IV

Было на шляху нам. Дарогай размовы

Бясконца са мною так шчыра вяла.

Душу наталяла роднаю мовай,

У паэзіі прыклад сабою дала.

I шчыра на свой юбілей запрасіла.

Тае віншаванне – гімн лёсу яе.

I шчырасцю, праўдаю цуда стварыла.

Падзея – бы свята ў сэрцы жыве.

Яе паважалі, цанілі, любілі,

Яна аддавала пазыку ўдвая.

Кватзру ў горадзе ёй падарылі.

Казалі: “Жыві… ужо навекі твая”.

А ёй да спадобы не толькі пакой той,

А дрэва, што лісцем шапоча ў акне.

Старэнькая, люба-сяброўка таполя

Ёй першай званіла аб новай вясне.

Іх шмат гэтых вёсен… такіх адзінокіх,

Бо страціла мужа… і сына..,. сястру.

І толькі таполі галінак высокіх,

Узмахамі неслі настрой, цішыню.

Няма той таполі… Засталася воля,

Ды цуда-каханне, бы жыцця выток.

У вершах – пачуцці кахання і болю…

Тут памяццю дыхае кожны радок.

Адзіны і любы… узорны і зорны.

Яго немагчыма было не любіць.

А ён і цяпер з сівізною, задорны…

Каханнем святла яе нібы гарыць.

“Барвовае лісце” – сабрана сябрамі.

У зборнік, дай Бог, не апошні, здаўна.

Святлом зорна-сонечным – паміж намі,

Неспадзяваная краю вясна.

Зямелька дачку нам такую ўзрасціла,

Душу і мроі, ды талент дала.

Да прыгажосці зямной далучыла

Розум,сумленне ў пасаг аддала.

V

Кірзовы абутак – бы часу адбітак

Штаны ды кашуля… жанчына і маць.

Ды славай нязгаснай жыццё апавіта,

Легенда-жанчына, чаго не адняць.

Апошніх гадоў запаволена стужка… .

Шагрэневай скурай сціскаюцца дні.

Ды сэрца любоўю б’ецца бы птушка,

Час спавядальны – юнацтва гады.

Сяброў непарушных рукі наўкола,

Шчырых пачуццяў не згасны агні.

Святое імя не забыць нам ніколі!

Нашчадкам увесь скарб узнёслых думак тваіх.

21.01.2009г.  09.03.2009г.

***

Колькі пачуццяў,

У сэрцы пяшчоты,

Мар спадзяванняў,

Падзей і работы…

Колькі пражыта,

Прачулена дзён,

Лёсаў радзімых,

Сяброў і імён.

Колькі раздадзена

Людзям з крыніцы

Шчырага сэрца

Гаючай вадзіцы.

А жыватворнага

Слова крыніца

Роднае мовы

Па свеце бруіцца.

Слова да слова –

Крыніца святая

Талентам шчыра

Зямлю надзяляе.

Трапнае слова

У вершах, спагада…

Фарбы мастацтва

Кладзеш ты багата.

Восем багатых

Дзесяткаў жыццёвых

Ты сустракаеш

У промнях вясновых.

***

І зноўку абудзіла раннем

Твая па ліку сталая вясна.

І як тады, гарачым тым каханнем

Запаліць сэрцы творчасцю яна.

І замест ружаў, фарбаў кветак

Нясём пачуцці лепшыя свае.

Твая вясна – квяцістая, бы лета,

Вось-вось абудзіць сонны гаі.

І ты штогод сярод сяброў-паэтаў

Нястомна крочыш зорнаю сцязёй.

Пашанай уся і песнямі апета,

І неўміручай памяццю-слязой.

15.03.04г.

***

Пад акном стаіць твая таполя.

У акне напрыцемках – святло.

Мы цябе ўжо не ўбачым болей.

Бо жыццё імгненнем адышло.

Адышло – у вечнасць, непазбежнасць.

Адышло ў лепшыя міры.

Усё адно: душа твая належыць

Тым, твае хто лепшыя сябры.

Не забыць пяшчоты і спагады

Гаспадыні сціплай і святой.

Ты гасцям была заўсёды рада

Да апошняй кропелькі зямной.

Ты жыла, змагалася, любіла.

Усё жыццё была для нас святом.

Дбала ты пра ўсіх, за ўсіх прасіла.

Ад гасцей утульным быў твой дом.

 

Таполя

Пачуць гэта імя – Ганна Новік – давялося ў тыя далёкія васьмідзесятыя, калі мне споўнілася толькі дваццаць пяць. Я ўжо тады пачала актыўна супрацоўнічаць з раённай газетай “Шлях перамогі” і часта сустракала яе ў рэдакцыі.

Больш кароткае знаёмства адбылося, калі Ганна Аляксееўна запрасіла мяне на свой юбілей – 65-годдзе. Мяне папярэдэілі, што буду выступаць. У зале было шмат людзей: журналісты мясцовай газеты, паэты, супрацоўнікі гарвыканкома, госці, вучні школ…

I вось далі слова мне. Як цяпер памятаю сваё першае публічнае выступленне і ўражанне ад яго. I калі ў канцы я сказала:

– Сёння мы святкуем не 65-год Ганне Аляксееўне…, – зала замоўкла на момант. Я таксама спужалася, чаму ўсе позіркі прэзідыума павернуты на мяне? I ціха вымавіла: – А 65 вёсен!

Усе дружна заапладзіравалі.

Потым сама Ганна Аляксееўна запрасіла мяне на святочны банкет. Памятаю, што я сядзела побач каля яе. Было вельмі цікава ўсё і незвычайна.

Так мы пачалі сябраваць. Я з пазіцыі маладой пачынаючай паэткі, яна – ужо як вядомая пісьменніца. Многія, у тым ліку і я, проста зачытваліся яе дарожнымі нататкамі. I, бывала, толькі і размовы было не пра што іншае, як пра яе апавяданне “Унучка”, вершы, байкі, якія дапякалі выпівох і лайдакоў.

Мы часта бачыліся па той прычыне, што ездзілі па адным і тым жа маршруце. Я – да Багданава, яна – крыху далей – да Вароніч.

Так я даведалася з яе слоў, што ў Варонічах стаіць бацькоўскі дом. 3 ёю жыве сястра, якую яна даглядае. Яны трымаюць козачку і некалькі курак.

Мяне заўжды здзіўлялі яе тактоўнасць і цярплівасць у адносінах да іншых. 3 ёю многія віталіся, уступалі ў размову. I яна для кожнага знаходзіла толькі яму адрасаваныя цёплыя словы падзякі ці то чалавечай цеплыні. Сапраўды, было бачна, што яна – на- родная пісьменніца. Яе любілі, і яна за любоў плаціла любоўю, чуласцю і …творамі.

У апошнія гады свайго жыцця Ганна Аляксееўна атрымала кватэру ў самым цэнтры Вілейкі. Не аднойчы давялося і мне пабываць у гэтым дзіўным паэтычным мірку. Гэта ў маю бытнасць, калі я была выхавацелем рабочага інтэрната, мы з хлопцамі неаднойчы наведвалі яе. Частавалі кампотам, яблыкамі, а яна ў адказ ставіла на стол самавар і мы пілі гарбату. Размовы былі цікавыя і змястоўныя, бо яна, нягледзячы на ўжо сталы ўзрост, была ў курсе ўсіх падзей. У яе аднапакаёўцы не было празмернасці: стары стол з абрусам, злева – ложак, справа – паліца з кнігамі і рознымі шматлікімі сувенірамі, якія ёй дарылі пасля выступленняў. Радыёпрыёмнік яна слухала і ўдзень, і ўвечары.

Не гледзячы на ўсе жыццёвыя цяжкасці і выпрабаванні, яна ніколі не губляла пачуццё меры ні ў радасці, ні ў горы. Яна – жыла, не скардзячыся, цярпліва несла свой крыж на ўдары лёсу.

Пахаванне было людным. Здаецца, уся Вілейшчына прыйшла развітацца з любімай пісьменніцай.

На другім паверсе прама ў акно пакоя глядзела, нібы самотная сяброўка, старая таполя… Ганна Аляксееўна любіла яе і прысвячала ёй вершы… А ў адказ таполя дасылала ёй сваё прывітанне рознакаляровымі лістамі. Не стала Ганны Аляксееўны – не стала і таполі…

Клаўдзія Дубовік

// Шлях перамогі. – 2004. – 13 сак.

 

 

 

Share